Fototerapi - Fototedavi güneş ve yapay güneş ışığının belirli dalga boyları ile yapılan tedavilerdir. En basit fototerapi yaz aylarında mümkün olan güneş banyolarıdır(Helioterapi denilmekte).

Güneşin gücünü ve önemini kavrayan insan bir dönem güneşi tanrısı olarak algılamış, bir dönem gücün ve otoritenin simgesi olarak kullanmıştır. Bilimsel gelişimler ile güneş insanlar için dahada önem kazanmıştır. Güneşin iyonize olmayan ışıkları ve canlılar arasındaki ilişkiyi inceleyen “Fotobiyoloji” bilim dalı geliştirilmiştir. Tıbbi alanda ise fotobiyoloji tanı ve tedavi amaçlı geliştirilmiş ve “Foto-tedavi” bilim dalı gelişmiştir.

Güneş enerjisi elektromanyetik radyasyon içerisinde farklı dalga boyunda kozmik ışınım, gamma ışınımı, X ışınımı, ultraviole(UV; kızıl ötesi) ışınım, görünür ışınım, kızılötesi ışınım, mikro ve radyo dalgalarından oluşmaktadır. Güneşten çıkan enerjinin ancak 2 milyonda birlik kısmı yeryüzüne ulaşır. Güneş ışınları 8.44 dakikada yeryüzüne ulaşır.

Işık fiziksel olarak fotonlardan oluşmaktadır. Fotonların dalga boyu, frekansı ve fotonik enerjileri önemlidir. Fotonların frekansı Hertz olarak tanımlanır ve gama ışıklarında olduğu gibi milyarlar ile ifade edilirken radyo dalgalarında onlarla ifade edilmektedir. Fotonların dalga boyu gama ışınların çok çok kısa radyo dalgalarında 17000 nm kadar uzundur. Fotonun enerjisi frekansı ile paraleldir. Düşük foton frekansı yüksek enerji anlamına gelmektedir. Örneğin gama ışınlarının foton enerjisi radyo dalgalarından daha yüksektir.

200 nm den kısa dalga boyuna sahip ışık ancak vakumlu tüplerde yayılabilmektedir. İnsan dokularının daha derinlerine kadar ulaşabilmekte ve dokulara kalıcı zarar vermektedir. (kozmik ışık, gama ışınımı ve X ışınımı gibi) Bunlara iyonize radyasyon denilmektedir. Bu ışınımlar kanser gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.

İnsan derisinde etkili olan bilecek dalga boyu 290-1300 nm aralığıdır. 1300 nm den yüksek dalga boyu olan ışık derinin çok yüzeyinde etkili olmaktadır.

Dünyamıza elektromanyetik ışın demetleri şeklinde ulaşan güneş ışığı görülebilen (gün ışığı; 400 – 800 nm dalga boyu) ve görülemeyen (ultraviyole – UV; 100-400nm dalga boyu ) olmak üzere ikiye ayrılıyor.

UV ışınları ise, dalga boylarına göre ultraviyole – A (UVA), ultraviyole – B (UVB) ve ultraviyole – C (UVC) olarak üçe ayrılmaktadır. UVC 200-280 nanometre (nm) dalga boyundadır ve atmosferin statosfer tabakasındaki 3 mm kalınlığındaki meşhur ozon tabakası tarafından dünyaya ulaşması engellenmektedir. (ozonun bu etkisi oldukça önemlidir. UVC nin dünyamıza ulaşması canlı hayatın sonu anlamına gelmektedir.) UVC ışınları, atmosferi geçemedikleri için yeryüzüne ulaşamıyor ve bizler günlük hayatımızda sadece UVA ve UVB ışınlarına maruz kalıyoruz. (UVA nın camı geçebilme özelliği burada hatırlanmalıdır.) Son yıllarda atmosferimizdeki olumsuz değişimler UV ışınlarına daha fazla maruz kalmamıza neden olmaktadır.

UVB; 280-315 nm ve UVA; 315-400 nm(2 alt gurubu bulunmaktadır. UVA2 315-340 nm ve UVA1 340-400 nm dir.)

Fototedavi deri hastalıklarının tedavisinde UVB ve UVA ve lazer sistemlerinin kullanılmasını ifade etmektedir.  Son 25 yılda fototedavi dermatolojide tedavi kavramlarını büyük oranda etkilemiştir. 1970’lerden itibaren yıllardır kullanılan PUVA tedavisi, yüksek yoğunlukta UV kaynakları ve darbant UVB ve UVA 1 gibi seçici dalga boylarını içine alan tamamen yeni seri keşifleri tetiklemiştir.